Ιφιγένεια εν μαύροις - Σχολική γιορτή 28ης Οκτωβρίου 2014
Ο δημοσιογράφος, χρονογράφος, ευθυμογράφος, θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου το 1907 και πέθανε στην Αθήνα το 1979. Μεταξύ άλλων έγραψε τις εμπειρίες του απ? τον Πόλεμο του 1941, τη Γερμανική Κατοχή και την Αντίσταση στην Ελλάδα.Το θεατρικό έργο «Ιφιγένεια εν Μαύροις» είναι μία παρωδία που παίχτηκε την 1η Φεβρουαρίου 1942 στη μεγάλη παράσταση του "Φανού των Συvτακτών". Ο συγγραφέας την παραθέτει στο βιβλίο του «Χειμώνας του ?41» σαν χαρακτηριστική της εποχής.
Η παρωδία αυτή βασίζεται στην αρχαία τραγωδία του Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Ταύροις», όπου τα δυο αδέλφια, παιδιά του Αγαμέμνονα, Ιφιγένεια και Ορέστης, που είχαν χωρίσει κάποτε εξαιτίας του πολέμου, ξανασυναντιούνται μετά από χρόνια, αναγνωρίζονται, ξανασμίγουν και σώζονται δραπετεύοντας από τη χώρα των Ταύρων.
Η «Ιφιγένεια εν Μαύροις» του Ψαθά αναφέρεται στο χωρισμό και στο ξανασμίξιμο δύο αδερφιών, της Ιφιγένειας και του Ορέστη, στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, τον καιρό της μεγάλης πείνας, που ο Ορέστης είχε φύγει για να βρει φαΐ και επέστρεψε αγνώριστος. Πάλι ο πόλεμος χώρισε τα δύο αδέλφια, ο θρήνος είχε πέσει στις γειτονιές της Αθήνας γιατί εκτός απ? τους ξένους κατακτητές και οι ντόπιοι μαυραγορίτες είχαν φέρει τον ελληνικό λαό στο έσχατο σημείο εξαθλίωσης.
Η Γερμανική λογοκρισία που αρχικά την ενέκρινε, όταν την είδε στη σκηνή κατάλαβε ότι κάτω από το πρόσχημα της χοντροκομμένης παρωδίας δινόταν μια ζωηρή κι αληθινή εικόνα της πείνας και απαγόρευσε να ξαναπαιχτεί. Ένας Γερμανός ελληνιστής εξ άλλου, με ιερή συγκίνηση διαμαρτυρήθηκε στην "Ένωση Συντακτών" και στην ελληνική λογοκρισία γιατί ... διασυρόταν ο Ευριπίδης! Οι χιλιάδες των νεκρών από την πείνα, ωστόσο, δεν εκίνησαν καθόλου ούτε την οργή ούτε καν την προσοχή του σοφού Γερμανού ελληνολάτρη.
Η παρωδία ανεβάστηκε κανονικά σαν αρχαία τραγωδία με χορό και μουσική υπόκρουση που είχε γράψει ο μαέστρος Βιτάλης. Την Ιφιγένεια είχε παίξει ο Μαυρέας, τον Ορέστη ο Μάνος Φιλιππίδης, τον Πυλάδη ο Χριστοφορίδης, την κορυφαία του χορού η Μαρίκα Νέζερ, τον Εξάγγελο ο Ανακτορίδης.
Στο σχολικό μας σκετσάκι, την Ιφιγένεια παίζει η Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη, τον Ορέστη ο Γιάννης Κεπεσίδης, τον Πυλάδη ο Σπύρος Γαλάνης, τον αγγελιαφόρο η Μαρία Παπούλη, τον χορό οι Ιωάννα Μαρσιώνη, η Γεωργία Γκανά, η Κωνσταντίνα Γούνη. Μουσική και σκηνοθεσία: ο Περικλής Ράλλης.
Αν θέλαμε να ερμηνεύσουμε τον τίτλο του έργου, η αναφορά στο μαύρο χρώμα ίσως να μας παραπέμπει στα μαύρα, δύσκολα χρόνια του πολέμου και της Κατοχής, ίσως στο μαύρο χρώμα του πένθους για τους νεκρούς, ίσως στην πολύ μεγάλη, στη «μαύρη» πείνα, του 1941 και των επόμενων χρόνων, ίσως στους μαυραγορίτες, τους εμπόρους εκείνους, συχνά συνεργάτες του κατακτητή, που ρουφούσαν όχι μόνο την περιουσία αλλά και το αίμα του ελληνικού λαού για ένα κομμάτι ψωμί. Αυτοί, οι ίδιοι, και η εκμετάλλευση δυστυχώς επιβιώνουν ως τις μέρες μας, με αποτέλεσμα να βλέπουμε εικόνες πεινασμένων ανθρώπων ξανά σήμερα.
Το ίδιο απόσπασμα του θεατρικού είχαμε παίξει και πριν από λίγα χρόνια στο σχολείο μας. Αφενός μάς είχε φανεί αστείο και αποφασίσαμε να το επαναλάβουμε, αφετέρου λίγα χρόνια μετά φαντάζει πιο επίκαιρο λόγω των συνθηκών που επικρατούν σήμερα στην ελληνική κοινωνία. Αξίζουν συγχαρητήρια στους μαθητές που έλαβαν μέρος και ερμήνευσαν με σοβαρότητα το ρόλο τους ώστε να πετύχουν το βασικό στόχο της παρωδίας που είναι να προκαλέσει το γέλιο, αλλά και να μεταδώσουν το μήνυμα: «Πάντα γελαστοί και πάντα λεύτεροι».